หากใครที่ทำงานอยู่ในสายอุตสาหกรรมการก่อสร้าง การผลิต หรืออาจจะเป็นการติดตั้งเครื่องจักร และการขนส่ง ย่อมเข้าใจดีว่าในการทำงานต่าง ๆ ในโรงงานอุตสาหกรรมการผลิต หรือไซต์งานก่อสร้าง มักจะต้องยกชิ้นส่วนในการผลิต/ติดตั้ง/ซ่อมบำรุง หรือก่อสร้าง โดยชิ้นส่วนเหล่านั้นมักจะมีน้ำหนักที่มากเกินกว่าคนจะยกไหว เช่น ในการทำงานก่อสร้าง ที่จะต้องยกเหล็กเส้น เหล็กโครงสร้าง หรือ Pocket ที่ใส่คอนกรีต เพื่อนำไปเทลงแม่พิมพ์ หรืออาจจะเป็นในโรงงานผลิตที่มีเครื่องฉีดพลาสติก ที่จะต้องยกแม่พิมพ์ที่มีน้ำหนักถึง 1,000 กิโลกรัมขึ้นไป เพื่อเข้าเครื่อง Injection Molding เพราะฉะนั้นการที่ยกของเหล่านี้จะต้องอาศัยเครื่องจักรที่เรียกว่า “ปั้นจั่น” มาทำงานแทนแรงงานคน ซึ่งจะปลอดภัยและรวดเร็วมากกว่า
อย่างไรก็ตาม นอกจากชื่อปั้นจั่นแล้ว หลายคนอาจเคยได้ยินคำว่า “ปจ.1” และ “ปจ.2” ด้วยเช่นกัน และอาจเกิดความสงสัยว่า ปจ.1 ปจ.2 คืออะไร? เราสรุปเรื่องที่คุณควรรู้เกี่ยวกับปั้นจั่นไว้แล้วที่นี่
ปั้นจั่นคืออะไร
ปั้นจั่น หรือ เครน (Crane) คือ เครื่องจักรที่ใช้สำหรับยกสิ่งของขึ้น-ลงตามแนวดิ่ง และเคลื่อนย้ายสิ่งของนั้น ๆ ไปตามแนวราบ อย่างเช่นปั้นจั่นเหนือศีรษะในโรงงาน โดยมีองค์ประกอบหลักดังต่อไปนี้
- คานปั้นจั่น (Bridge Girder) จะเป็นโครงสร้างหลักที่ใช้รับน้ำหนักของการยก เพื่อถ่ายน้ำหนักลงไปบนคานที่รับรางวิ่งอีกที (Runway Beam) ซึ่งทำมาจากเหล็กบีม หรือเหล็กแผ่นประกอบเป็นกล่องก็ได้ ขึ้นอยู่กับความกว้างของระยะสแปนปั้นจั่น (Crane Span) โดยอาจจะเป็นคานเดี่ยว (Single Girder) หรือคานคู่ (Double Girder) ก็ได้
- ชุดวิ่งทางขวาง (Trolley Drive) เป็นชุดมอเตอร์เกียร์ติดเบรก ที่ประกอบเข้าชุด Hoist เพื่อทำหน้าที่ในการเคลื่อนที่ซ้าย-ขวา
- รอก (Hoist) เป็นหัวใจสำคัญสำหรับปั้นจั่น ที่เป็นตัวต้นกำลังใช้ในการยกขึ้น-ลง ซึ่งโดยมากมักจะนำเข้ามาจากต่างประเทศ
- คานที่รับรางวิ่ง และรางวิ่งปั้นจั่น (Runway Beam/Runway Rail) จะเป็นโครงสร้างเหล็กบีม (บางทีเป็นกล่อง) ที่รับการถ่ายน้ำหนักมาจากคานปั้นจั่น และตัวมันเองจะถ่ายน้ำหนักลงไปที่เสา หรือหูช้างของอาคารโรงงานอีกที ส่วนรางวิ่งมักจะใช้รางรถไฟ หรือไม่ก็เหล็กเหลี่ยมตันสำหรับให้ล้อปั้นจั่นวิ่งอยู่บนราง ส่วนรางอยู่บนคานที่รับรางวิ่งอีกที
- ฐานล้อปั้นจั่นสำหรับวิ่งทางยาว (End Carriage) จะเป็นชุดสำหรับรับน้ำหนักมาจากคานปั้นจั่นประกอบเข้ากับฐานล้อที่ติดมอเตอร์เกียร์ สำหรับการเคลื่อนที่ตามแนวยาว
เหตุผลที่ชื่อปั้นจั่นเป็นที่นิยมกว่าคำว่าเครน เป็นเพราะกฎหมายในประเทศไทยนั้นไม่อนุญาตให้เรียกอุปกรณ์เหล่านี้ด้วยคำทับศัพท์ จึงนิยามคำว่าปั้นจั่นขึ้นมาใช้ทดแทน โดยใช้ตัวย่อว่า ปจ. และใช้คำว่า ปจ.1 ปจ. 2 เพื่อแบ่งประเภทของปั้นจั่นนั่นเอง
ปจ.1 ปจ. 2 คืออะไร มีอะไรบ้าง
- ปจ.1 คือ ปั้นจั่นชนิดอยู่กับที่ เช่น Overhead Crane, Tower Crane, ลิฟต์ขนส่ง และรอกยกสิ่งของ
- ปจ.2 คือ ปั้นจั่นชนิดเคลื่อนที่ได้ เช่น Mobile Crane, รถบรรทุกติดเครน (รถเฮี๊ยบ), เรือติดเครน และเครื่องจักรอื่น ๆ ที่สามารถเคลื่อนที่ได้ หรือติดตั้งอยู่บนพาหนะที่สามารถเคลื่อนที่ได้
การตรวจ ปจ.1 ปจ.2 ที่ผู้ประกอบการต้องรู้
เพื่อการใช้งานปั้นจั่น หรือ เครน ให้ได้ประสิทธิภาพและความปลอดภัย จึงมีการกำหนด “กฎหมายปั้นจั่น” หรือ “กฎกระทรวงปั้นจั่น” ให้ทุกอุตสาหกรรมที่มีการใช้งานเครื่องจักรชนิดนี้ได้ยึดเป็นมาตรฐานด้านความปลอดภัย โดยกฎหมายปั้นจั่นหรือกฎหมายเครนใหม่ล่าสุดที่อัปเดตในปี พ.ศ. 2564 ได้ระบุข้อกำหนดที่ว่าด้วยการทดสอบความปลอดภัยของปั้นจั่นไว้ดังนี้
ความถี่ในการตรวจ ปจ.1 ปจ.2
- ปั้นจั่นที่ใช้ในงานก่อสร้าง ให้ทดสอบตามวาระทุก 3-6 เดือน
- ปั้นจั่นที่ใช้ในงานอื่น ๆ ให้ทดสอบตามวาระทุก 3 เดือน-1 ปี
- ปั้นจั่นที่หยุดการใช้งานตั้งแต่ 6 เดือน หรือผ่านการซ่อมแซมที่มีผลต่อความปลอดภัย ให้ทดสอบใหม่ก่อนการใช้งาน
น้ำหนักที่ใช้ในการตรวจ ปจ.1 ปจ.2
ปั้นจั่นใหม่
- ปั้นจั่นขนาดไม่เกิน 20 ตัน ให้ทดสอบการรับน้ำหนักที่ 1 เท่า แต่ไม่เกิน 1.25 เท่า
- ปั้นจั่นขนาดมากกว่า 20 ตัน แต่ไม่เกิน 50 ตัน ให้ทดสอบการรับน้ำหนักด้วยการใส่น้ำหนักเพิ่มอีก 5 ตัน จากพิกัดยกอย่างปลอดภัย
ปั้นจั่นที่ผ่านการใช้งานแล้ว
- ให้ทดสอบการรับน้ำหนักที่ 1.25 เท่าของน้ำหนักที่ใช้งานจริงสูงสุด โดยไม่เกินพิกัดยกอย่างปลอดภัยตามที่ผู้ผลิตกำหนด
- กรณีปั้นจั่นไม่มีการระบุพิกัดยกอย่างปลอดภัยจากผู้ผลิต ให้วิศวกรผู้ทดสอบ เป็นผู้กำหนดน้ำหนักเพื่อการทดสอบ
Crane Professional บริการอบรมและทดสอบปั้นจั่นครบวงจร
บริษัท เครนโปรเฟสชั่นนอล จำกัด ผู้ให้บริการด้านการอบรมและทดสอบปั้นจั่นให้กับโรงงานอุตสาหกรรมและอุตสาหกรรมก่อสร้างทั่วประเทศ ดำเนินงานโดยวิศวกรเครื่องกล ระดับสามัญวิศวกรมากประสบการณ์ ที่เชี่ยวชาญด้านการตรวจ ปจ.1 ปจ.2 โดยเฉพาะ การันตีด้วยประสบการณ์มากกว่า 9 ปี ให้บริการตรวจปั้นจั่นมาแล้วไม่ต่ำกว่า 3,000 เครื่อง ติดต่อเราได้เลยที่ คุณเจนจิรา เบอร์โทรศัพท์ 089-870-9778 หรือช่องทางอีเมล janejira.c@craneprofessional.in.th และทาง Line Official