คานยกของคุณ ในโรงงานของคุณ ปลอดภัยเพียงพอหรือไม่ ?

โดยปกติแล้วคานยก หรือเรียกได้หลายชื่อว่า Lifting beam, Lifting bar, Spreader beam, Spreader bar จะนำไปใช้ในการยกชิ้นงานที่มีลักษณะพิเศษ ที่อุปกรณ์ช่วยยกแบบทั่วไปม่สามารถทำงานได้ เช่นชิ้นงานที่มีลักษณะยาวเป็นพิเศษ หรือเปราะบางมากๆ เช่นเหล็กเส้นยาวๆ ท่อยาวๆ หรือ เครื่องจักร, ถัง, Pressure vessel เป็นต้น

คานยกจัดเป็นอุปกรณฺ์ช่วยยกชนิดที่ต้องสร้างขึ้นมา โดยมากมักจะไม่ได้ผลิตเป็นจำนวนมากๆ เหมือนกับอุปกรณ์ช่วยยกประเภทอื่น

กฎกระทรวงฯ ที่เกี่ยวข้องกับ Lifting Beam

Lifting beam/Lifting bar เป็นอุปกรณ์ที่จะต้องรับแรงมาก ถึงแม้ว่าจะไม่มีกฎหมายกำหนด ให้มีวิศวกรรับรอง แต่กฎหมายกำหนดเพียงแค่ว่า จะต้องมีค่าความปลอดภัยไม่น้อยกว่า 3.5 เท่า ตามกฎกระทรวงแรงงานเครื่องจักรปั้นจั่น หม้อน้ำ พ.ศ. 2564 แต่ด้วยความที่อุปกรณ์ช่วยยกชนิดนี้ เป็นอุปกรณ์ ที่มีผลต่อความปลอดภัยของคนใช้งานมาก เพราะฉะนั้นในการออกแบบและรับรอง ควรจะทำโดยวิศวกร และทำการทดสอบก่อนใช้งาน

การครวจเครน ทดสอบเครน ปจ.1 ปจ.2 กับคานยก

จากการที่ผมไป ตรวจสอบเครน ทดสอบเครน ตามแบบ ปจ.1 ปจ.2 มา ในหลายโรงงานอุตสาหกรรม จะเห็นคานยก spreader bar/spreader beam พวกนี้จำนวนมาก และในหลายโรงงาน มักจะใช้คานยกเหล่านี้โดยไม่มีวิศวกรรับรอง โดยทำขึ้นมาเอง นั่นหมายความว่า ค่า safety factor ที่ควรจะไม่น้อยกว่า 3.5 เท่า ปรากฏว่าอาจจะไม่ถึง เวลานำไปยก แล้วเกิด shock load หรือเกิดกระตุกกระชาก จะทำให้คานยกเหล่านั้นเกิดความวิบัติเสียหายได้ และเป็นเหตุให้ผู้ใช้งาน เกิดอุบัติเหตุจนถึงขั้นบาดเจ็บหรือเสียชีวิตได้ ชิ้นงานที่กำลังยกอยู่ก็จะเกิดความเสียหาย โดยความเสียหายที่เกิดขึ้นมักจะมีมูลค่าสูง

กรณีศึกษา คำนวณย้อนกลับ lifting beam บทความนี้ จะเป็นตัวอย่าง ของการคำนวณคานยก ที่ผมได้ไปตรวจเครน ทดสอบเครน ตามแบบ ปจ.1 ปจ.2 ซึ่งเป็นการตรวจตามกฎหมาย แล้วได้พบกับ คานยกที่ออกแบบไม่ดี โดยผู้ใช้งาน มักจะเอาไปยก ชิ้นงานที่มีน้ำหนัก มากถึง 30 ตัน แต่จากการคำนวณย้อนกลับ โดยใช้ reverse engineering ผลปรากฏว่า การยกชิ้นนี้ 3 สารถรับน้ำหนักได้อย่างปลอดภัย WLL 21.4 t เท่านั้น

ทางด้านวิศวกรรม เรียกการออกแบบลักษณะนี้ว่า Under design เวลาที่เกิด shock load จะทำให้คานยกอันนี้งอได้เลย อันตรายมาก

อย่างตัวอย่างรายการคำนวณ อันนี้ คำนวนตามมาตรา ASME BTH-1-2005 ซึ่งเป็นมาตรฐานการออกแบบอุปกรณ์ช่วยยก ตามมาตรฐานของประเทศสหรัฐอเมริกา และเป็นมาตรฐานที่นิยมในหลายประเทศในโลก

Lifting beam ชิ้นนี้ มีขนาดความยาว 5 เมตร และระยะห่างระหว่างยกด้านบน 1.3 เมตร การคำนวณ กำหนดให้มีค่าความปลอดภัยอยู่ที่ 2 เท่า